Saturday 24 January 2015

Kawlgam 2015 Kiteelna' Liimlehvaang Etkholhna

Kawlgam 2015 Kiteelna' Liimlehvaang Etkholhna 
__________________________________________


Kawlgam 2015 Kiteelna ahun-in hongnaai hiaihiai-a, ahizong-in suahtaakna (freedom), sahkhua thutanna (social justice), lungdeih thusun theihna (freedom of speech), mihing' hihtheihnate (human rights) cihte khempeuh-in kigii nei-in, huamtuam nei-a, huamlohtuam nei laailaai thonghi.

1947 February 12 ni-in Kawlgam Thuneihna leh Vaaihawmna nuai-ah Zogam pumpi kia-a, Zomi palaai Pu Thawng Za Khup-in lim nana kaai-a, Kawlgam huamkhat suakkhopding athukim minamte' palaaite inzong limkaai ciat uhhi (Hihte anua ciang-in Tribal Groups or Ethnic Groups [Thai Yin Tha - Mualmite]hong kici-hi). 1948 January 4 ni-in Kawlte leh Mualmiteng-in British khutnuai pan-inTopenna (independence) ngahkhawm uhhi.

Sat Swe Taik in Gamlutang seem-a, tua nung-ah U Nu-in hongseem leuleu-hi. Mualmi makaai upate' thumuhlohna leh alipkhap-huai Kawl thuneite' namneu nelhsiahna lungsim ziak-in kiukna paizia asialammawh kikheelna lianpi hongpiang-hi. U Nu' sep a-term acin ciang-in Mualmite' makaihna hun ahongtung dingpen laukhol-uh ahihman-in, "Gen. Ne Win-aw, vaaihawmna piangthei nawnkei, thuneihna hong lakhia in" ci-in U Nu-in Ne Win laikhaak-a, 1962 kum-in Revolutionary Council (Thaw Lan Ye Kaung Si)-in thuneihna hong lakhia peetmah-hi.

Mualmite-tawh thukimna UNION akici kipawlkhopna-ah "kipawl" hi nawnlo-in Kawlte' saltaang bang-a Mualmite hongkoih nading-in  Myanmah Susialit Laan Syin Pati ci-in thuneihna leencip Gaalkaap-in 1988 ciangdong hong ukcip-hi. Mualmite-pen Kawlte-tawh Topenna(Independence) ala-khawm kimlaai, topeng peuhmah lo-in, asia-mahmah, akawi mahmah To Thak (new master) khat' khutnuai-ahSaltaang kisuak-hi. Hih saltaanna hun sungteng Kawlte hitaleh Mualmite hitaleh naakpi tak-in khuaknimna (Brainwashing) [T. Zokhai, 2015: Khuaknimsa Zomite sung-ah cingtak kigelh) hongpiang-a,tungsiah maai-et, nuaisiah neu-et paiziapi-in hong vuknelh-hi. Tua thamlo-in, 1988 pan-in kiukna palaang gawp-a, 1990 kum ciang-in Gaalkaap-in Gamuk mun hongluah leuleu-a, amasa' sang-a asiazawLungsimlam leh Taksalam Bawlsiatna-tawh Khuaknimna (both psychological and physical brainwashing)-in hong nihthuah-hi.

Hongtungding Kiteelna-ah hong makaihte-pen atung-a khuaknimte leh khuaknimsate (brainwashers and brainwashed) ahihlam phawkding thupi-hi. Gamthukhun (Constitution) pahmalam-zong amau' deihbangbang-a agelh, kuamah awlmawh aneilo, kihtaakzong aneilo, kuamah akhuallo ngiatding-a akipantah, khuaknimsa vive-in hong makaihding ahihi. Aphualpi Ney Pye Daw-ahzong hihbang mite vive-mah amaang ahihi. Mualmite' mun gamlapi khawngpan-in mipi' kheem-a vote ngah nading khawng-a mawkciakciak dingpen ataktak-in Mualmite' ading ahaivaai mahmah khat ahihi. Hih khuaknimsate' makaihna nuai-ah khuaknimsa Mualmi makaai upate tuabang-in kheemna leh zolna azat laaiteng minam' phattuam nading om ngeilo dinghi.

Zomite' adingpen keimah mimal' upmawhthu-ah: 

Gamukte' party tuamtuam Kyiant Khai Ye cbt.... -in bangmah honglawh theilo/zolo dinghi, banghanghiam cihleh khuaknimsate' thuneihna nuai-ah Zomite' ading-in phalammawh khantohna peuhmah hongpia loding-a, abeisa hun-a mahbang-in soklek neunono-tawh hong kheembawl lelding muhsa ahihi. Minam minsel party te-zong tuamah ahihi, vote ngah-in kiteelna-ah lawhcing mahlehzong bangmahpi honghi hanhan hetlo dinghi, banghanghiam cihleh puanluui puanthak-tawh athuap vive ahi-uhhi. Khuaknimsa vive hi-a, abeisa-a minam leh kiukna lamsang ideology hitaleh character, behaviour, belief etc akheel mateng akibang ahihi. 

Tua ahihman-in, minam-pen khuaknimna saltaanna (1948 - 2015 kikaal) hunpi sung-a muhzia, saanzia, upzia khempeuh suahkhia-in, gampualam leitung muntuamtuam-a minam tuamtuamte' kalsuanzia, thumuhzia, thuletzia, sepsuahziate ngaih-theih, zaak-theih, sin-theih, zat-theih nading naakpi-a hahkat kisam-hi. Minam-pen party tung-ah ding ngeilo ding-a, party khempeuh-pen minam' tung-ah adinding ahihi: deihna-ah - Political Party khempeuh-in Minam' Hiang hibek ding-a, Party' nuai-ah minam om ngeilo dinghi. Abeisa hunte khempeuh enkiik lehang Party ahihkeileh thuneihna anei pawlte' khutnuai-ah minam leh gam tangciak/awkcip-hi. Hih paizia akilumleh matang minam-in bangmah manh ngeilo ding-a, 2015 Kiteelna-in phattuamna hong piakloh baan-ah To Thak kineih behbehna suakding muhsa ahihi.

Zomite' saltaanna-pen (T. Zokhai, 2015: Khuaknimsa Zomite) laibu sung-ah dawl 4-in aneng-atawng-in kisuut-hi. 

Adawl Khatna - British Colonialism & Japanese Invasion
Adawl Nihna - Movement of Union of Burma 
Adawl Thumna - Revolutionary Council (1962-1988)
Adawl Liina - Military Government (1990 - Current).

Hih Saltaanna hunbi khempeuh sung-ah Zomite (Tribal Groups dangte-zong) bangzah-in hongki nelhsiah, hongki nuhnau, hongki paampaih leltak-hiam cihte ngaihsun lehang Kawl Gamukte-tawh mapankhop laaiteng lungmuanna, khamuanna, bitna, daihna cihte dimtak-a ngahding lampi om vetlo ahihi. Tua hi-a, Zomite' ading-in bangbang party minpua taleh:

  • Angsung khualna' sang-in minam khualna alianzaw thamlo-a, akhualna-pen huihbek-tawh bei thapaai lo-in asepsuah siam mi kisam-hi (khuate-ah development fund 100 ngah-in, ama' ip-ah 50, tungsiah maai-etna 20, nuaisiah kamhukna 20, sepsuahna 10 cihbang azanghte "minam huh-khawng sasa loding cihna ahihi).
  • Tungsiah maai-et lo-in, tungsiah-ah nuaisiahte' kisapte maaitang singhawng belh-a aphuutsak ngam, muhdah athuak-ngam ngalliamte kisam-hi (Zogam-ah huumpineelkaai bang-in hawk lualua-in Yangon or Ney Pye Daw khawng-ah ulian' khatpeuh niikmong, puanteenmong-peuh aleen khuukhuu hiloding cihna ahihi).
  • Om mawkmawk lo-a, hunlehmual zil-a phu-thei, nawt-thei, hawmsem-thei, vaaihawm-thei, mipi' lungdeih kaihkhopsiam kisam-hi (abeisa hun-a kumpi naseem cihte ataangpi om mawkmawk uh-a, lai simsim, maailam geelna gelhgelh, political, economic, social talk cihte nei ngeilo, mipi' lungdeih kaaikhawm ngeilo, thugen sunsunleh pulpit/stage bekbek-ah munla, mipi-tawh kipolhna/kithuahna-pen niamsa, munsaang bek-a om beubau cihte-in minam leh party/pawlpi kizopna kideidan sak-hi, to leh sal dinmun-mah ahihi, akhangto gamte-ah ulian om mawkmawk cihbang omlo-hi, hunngah zil-in mipi-tawh kimu den-in, kilawmta den-hi).
  • Mipi' ading mitsuam-a, gamukte leh mipi akitot akinial lehzong mipi' lam-ah apangngam, mipi' palaai aseem taktak-ngam, mipi' taángmi asuak taktak-ngam kisam-hi (abeisa hun khempeuh-ah mipi leh thuneihte aki-tukalh ciang-in taángmi [ko-za-hlee] daan-a mapang makaai upate-in thuneite, tungsiahte maai-et zawden uh-a, mipi' thusim-khawng puakpuak zawlaai thei-hi, hihbang palaai peuhmah mipi' ading kimanna nei kiuhkeuh lo-in gaal ahihi. Tua ahihman-in mipi' ading-in palaai maantaktak asuak ngamding ngalliam kisam-hi).
Hih ATOM-ah positive nucleus  (makaai upate) leh negativeelectrons (mipi) hong kihual naakleh 2015 Kiteelna-tawh akisailo, akipaaikaanlo minam lawhcinnate naakpi-in limci zawtham dinghi.
Tu-aciang dinmun-tawh Kawlgam 2015 Kiteelna-pen limci lo lualelding muhsa hi-a, Kiteelna bangbang asuak zong-in Zomi-pen Zomi-mah-a anuntaak, akalsuan kuul mawkding ahihman-in makaai upate ATOM taktak ahihding thupi-hi.
Kiteelna tung-ah Zomi adinleh puuk ding-a, minam tung-ah kiteelna adinleh minam dingtang dinghi. Zomite azuunding Zomite bekmah hi-a, Kawlte-in hongzuun peuhmahloh kum 68 sung kimu, kithuak, kivei-hi. Zomite mah-in minam aphungvuh keileh 2015 Kiteelna-in bangmah phattuamna hong lawhlo ding-a, to kibehlap toto leldinghi. Zomite' Topen nading-in saltaanna pan-a pusuak akisam ahihi. Saltaanna pan-a apaikhia-lo mi peuhmah topeng ngeilo-hi.
Zomi Pasian' Thupha!

Zokhai 
***********************************************                                  
T. Zokhai          ITNA-IN GUABANG HINNA-HI        60 Narr-Maen Drive                                                            
Croydon Hills VIC 3136         
Melbourne, AU                   
Tel: +61 39723 0460                                      
Mob: +61 420 800 560                         

No comments:

Post a Comment