Tuesday 30 July 2013

Sumbawl Minthang Pa Vungh Suan Pau tawh kiholimna


Zomi sungah mihau bek ahilo Zogam Zolei tang apuah azuun Zogam leitangah a teeng ngiat Pu Vungh Suan Pau leh Zingsol tanu te tawh a ki holimna ih sim khak ciangin Zomite' adingin hamphatna leh gam le lei itna lianpi ki behlap ding hi cih deihsakna tawh Zomi Nam Network panin kong tangko khia kik uh aa amau tung mahmah ah lungdamna leh angtanna kong pulak kik phapha uh hi.

Profile
Min : Pa Vungh Suan PauPu Vungh Suan Pau
Zi Min : Nu Cin Zam
Nu le Pa: Pu Tel Khua Gin, Pi Hau Khua Dim
Laitan : B.A. (His)
Khua : Lailo
Beh : Gualnam
Suahni : 1953, May 17
Suahpih Sanggam: 8 lak ah a neu pen
Tate:
(1) Dr. Gin Deih Piang & Dr. Ciin Suan Luan
(2) Pa Din Mun Tuang & Nu Man Ngaih Kim
(2) Thawn Gin Mung & Nu Pau Lam Ciin
Nasep : Sum Bawl
Tenna: Sa/81, Sakollam, Tedim.
Hong keu semsem Tedim gam i Kiimlepaam kepcing na in Lamzang gam ah mual khat a kem, Hornbill Nursing Home i founder, sumbawl minthang Pa Vungh Suan Pau tawh April, 2012 in Tedim ah kimuhkhopna pan khantohna ding vai, GZA muhna, Tedim meivai le khangnote aa ding lunggulh thu tuamtuam hong gen thute anuai a bangin kong suak sak uh hi.
Zingsol: Pa Pau aw na sum bawl dan le sum bawl ciang kisam na sak pen hong gen ve?Pu Vungh Suan Pau Tenna Inn

PA PAU: Gen ding bel tam peuh mah ven. A hi zong in ka thu gen na hang in mi khat peuh in na anasak khak ding pen hi kaki dawp dawp. A taktak in ah sum bawl pai bawl tawh ki sai pen khantoh na in um pen ing. Tun Kawlgam ah ei Zomi Falam, Hakha, Mizo, Tedim cih te lak ah ko ii na sep suang bawlna tawh ki sai in India gam bang ah Pu a ki nei hi. Tua a hih ciang in sumbul bang pen a muan te uh pia ziah ziah lel uh hi. Ei sumbul bek a ki zek hi peuh mah lo hi. Tua a hih ciang in thumann na in sumbul hi ka ci hi. Tu aa ka Pu neih pen uh bang ci leng ei mi khempeuh in Pu aa a neih uh hi. Ahih hang in pawl khat in zawn lawh thei uh hi. Bang hang ciam cih leh ki thuman lo a hih ciang aa hi.
Ni dang in ah ih pu ih pa te in bang na gen hiam cih leh Nu le pa thu mang a nah lawh pek na ci uh hi. Tua a khiat na in ah I nu le I pa thu I man nak leh gual zawh na ki ngah cih thu hi mawk hi.Tua hi in bang om hiam cih leh a nu le a pa thu a mang mahmah mi khat pen koi koi ah a om zong in a tung aa te thu a mang ding hi pah hi. Khang no te in ah nu le pa thu man zawh na ding han ciam un.
I sep i bawlna te ah bang ci leng gual zawh na ki ngah in na um aa ?
Na khat peuh peuh ah thu man ding , hang san ding, ci tak ding cih i neih nak leh bang bang i sem zong in ki gual zo ding hi cih pen kei upna hi.
Pa Pau aw, Khang no te a ding in deih sakna tawh na gen nop pi pen bang ai tam?
I khangno lai mah in pil na zon ding thupi sa pen ing. Sum pen i khan tawn aa, a ki zong thei hi in ma te. Kei bang zong pilna nei lo in tan 9 khawng tawh sumbawl aa a ki leng khia ta hi.Ka sum zon ki pat taktak pen ka tan 7 kum hi in khualzin le sum zon thuah ing. Ni dang aa ka tuah thu te ka ngaih sut kik ciang ki hai lua mahmah a hih man in ah Pilna nei leng maw ka hih thei lai ding tam mah si in teh ci -ing.
Kei tua ci kha lo ka hih man in ah a phawk suak kai ve maw. Nei un cih hi lo zaw in ah neih loh peuh mah baih lo hi cih hi zaw.
Pa Pau aw, na neu lai aa na ngimna le tu lai tak aa na din mun a ki thuak hia?
Neu lai khawng aa ki zawng lua a hih ciang aa hih ciang zong ki lung gulh ngam lo mai ai ve. Tang val cil lam in ah sing sui kai ve. Khat vei ka lawm pa khat tawh sing sui aa ka pai uh leh mun khat ah sikkang inn hi in ah inn za ki zut sit set a gol lual lo khat mu kai ve, tua inn pen hoih sa lua mah mah ee.Tua inn dan khat deih lua kaih ciang aa inn khat ai ding sing tawm cih bang cih bang aa
a sem toto hi ing. Hih ciang ka tung toh pen Pasian in thupha hong pia ngiat aa a tuat hi ing. Pasian ma sak le hang a man ong om pih tawntung hi ei.

Pa Pau aw na khat peuh peuh i sep ciang in bang ci sep ding(om) ding pen thupi sa pen na hia?

Kei muh na ah bel ki niam khiat ding pen thupi sa ing. Ei mihing te pen ki za lian thei zong ki kiam kik thei hi. I za liat laitak in ki hi sak kha leng I niam kik hun ciang in ki lam dangna om thei ai ve. Gengteh na in za lian mahmah na pi in ki niam khiat le hang pen I niam ciang in zong ki lam danna om tuan lo ding hi.

Pa Pau aw, na na sepna te ah ham satna, tuah siatna na tuah khak tampi om ding ci leng, tua bang in hamsatna na tuah ciang bang ci thalak kik le bang ci kan tan na hia?

Ham satna, tuah siatna cih te i tuah ciang a Pasian’ lam pan in en leng bel Pasian deihna om hi ci ing.
A lang khat pan in en le hang hih te pen i theih nai loh man,i ngaih sut khialh man, i pi cing nai loh man in a ki tuak in mu ing. Ham satna, tuah sitna te i tuak khak ciang in pilna theihna a ki lei lei hi cih pen ka sang theih thu hi.

Hih ciang bang na tun zawh na ding in bang ii han ciamna te ong gen ve?

Ko hun lai in pen Kuli van puak pen a thang mahmah ai ve. Saklam(India)gam lam ah kuli van pua ing. I puak khop ding khawng lei zawh tak teh Khauthoh tan (lei) ei mah mah in pau to. Tua khit ciang in singtang vak ong thang leu leu in ah singtang vak. Lusei gam, Meitei gam, Kalkatah, Delhi, Bombai cih te khang ah ki pai to maw. Pasian’hehpihna tawh Kala mi hau te khawng tawh
ki thei ka in a mau huhna khawng mah tawh suang khawng ki lei ki zuak cih dan hi. 1984kum khawng in Singapore, Bangkok, Hongkong khawng ah suai la la in ah India ah zuak cih dan khawng hi. Sum khek lian bel 1990kum in ki pan in kum 21 kiim a pha ta hi. Ka khawl zawh kum
khat khawng pha ding hi in Pasian in thupha hong pia in hih ciang a tung hi ing.

Pa Pau aw, tua leh ei mi sum bawl khang thak te tung ah hi ci leh cih na deih sakna ong gen ve?

Mi hing pen koi ma peuh ah launa ki suanna cih a om loh na ding in i sep i bawl na peuh ah thuman
in i sep ding. Bang sem in bang sem ken cih bel thei tuan kei ing. Aih hang in kumpi’ deih loh peuh mah i sep loh ding, tua hi leh lung muang tak in ki zin ki vak thei ding hi.

Hornbill Nursing Home tawh ki sai na ngimna nong gen thei dia?Pu Vungh  Suan Pau Nursing Home
Leitung ah i hau zong, i pil zong in ah i ci dam kei leh bang mah ki sem zo lo hi. I gam ah cina khat om leh kawlpi ah ki lak suk hi. Sum bei pha tuam in i gam ah cina te a dam zawh na ding cih ngim na hi.

Leilum lam ah huang golpi khat zong nei cih na za ung, tua pen bang ding in na ngim ai hia?

I Tedim gam ah zong singkung lopa om nawn mel lo a hih ciang aa guah tui hong man nawn mel lo
hi. Mun dang teng a ban kei zong in hih huang kiim teng beek hoih zo ding cih na le a sem masa i om kei leh a nung zui om thei lo a hih man in ah pan himhim leng mi dang in zong ong hih ding cih ngimna hi.

I nutak khua sak zia ki niam lai a hih man in sing khawng mah ki phuk in mei aa ki
zang lai ci leng sing ki phuk nawn lo in gam sa khawng a tamna ding, an huanna ding sing i zat loh na ding in nang ngaih sutna ong gen ve?

Kei muh na ah bel sing a ki phuk nawn loh na ding i khaam zawh na ding in ah sing mun ah Longsa i zat theih ma siah hih kiim le pam kepna pen deih bang in ki gual zo lo ding hi cih pen kei upna hi. I Luatdaw te kiang ah zong i gam i lei i kep i zun na ding in sing mun ah Longsa i zat theihna ding kumpi te in ong gel sak kei leh piang lo ding hi. Tua hi in Kumpi te kiang ah ong pulak un la kumpi in kawlgam Namgim(Gas)te ong piak zawh le a hoih pen hi in ong piak zawh kei leh India pan in la phei in ah Tedim mah mah et teh tak in om masa leng cih gen ngei- ing.

GZA (Global Zomi Alliance) tung ah na muh na ong gen ve?

Hoih mahmah sa ing. A hoih mahmah na ding in sep zawhna le thu manna ki sam in teh. Tua te a om kei leh bel hoih lo hi cihna hi pah in hi.
Zomi te i ki pum khat na ding in ah bang cih leng, koi ci pat leng hoih na sa aa ?

I mawh na i khialna te Pasian’ tung le i khialna te tung ah i thuum ding. I khialna hang in i tuah thu pen Pasian’deihna hi ci ziau thei hi hang. Hih pen zong mawhna khat in tuat ing.
Khat le khat Pasian um vive i hih man in ah mawh i ki maisak ding.Pasian pen i deih na bang bang aa zang lo ding.

Pa Pau aw i Zogam ii mai lam ah i khan tohna ding in bang na vei,na lung gulh pen aa leh?

I Zogam ah tu lai tak bang in a ki sam pen mei in mu ing. Mei ong hoih hi zen leh a ki sem thei ding na tam pi om hi. Mung dang khempeuh ah set tawh na ki sem in mei tawh a ki sem vive hi. Kawl gam sung khua pi te ah zong mei tawh na ki sem hi. Setzong tam pi tak a om na ding in
a set a ki pei sak ding mei ki sam hi. Mei hoih hi leh ka sep nop tampi om maw hi.

Tua ci leng i mei a hoih na ding in ah bang ci kal suan huai na sa aa?

Hih tawh ki sai in bel Mei zum na sem te tawh kisai pen in um ing. I mei a hoih na ding in kumpi te tung ah i nget ding ki sam hi. I ki sap te i ki sap bang in i lak ding, i thu man ding ki sam sa ing.
Khang thak te in mi thu man te na panpih na ding uh ong han thawn nuam mahmah ing.

Mei a hoih na ding in zalui ah tui a tam lut na ding Haiciin pan tui lak a ki lak vai ee leh nang theih na ong gen ve?

Haiciin tui pen la ding in ah tengki ah beh lam ding, tua hi leh tui tam tuam mahmah ding cih tawh  ki sem hi.Tua aa ding in zong va en ngei ngai kai ve vua,  Haiciin ah pen tui zong tam mahmah ai ve. Tua aih ciang aa tui pen lak ding aa ki vai hawm ai ve, aih hang in ah Haiciin le tengki kikal pen Ken tam mah mah hi. Tua pen ki sem ve hi, tua lai tak in kumpi lam pan Buihamu pa in ah hih tui lak na ah no a lang ko a lang ong ci in ah na sep na uh ong lak un a cih ciang in a mau i lah ding ci in a hi thei bang lel khat aa ki bawl in Tengki ciang tui bel ki tung sak hi. Tua ong cih sa pen a nung ciang ong huh lo ziau mawk hi. Tua aih ciang aa ei le ei mah ki pan pha vet ni ci in gam dang khawng ah huhna ki ngen hi. Tua sum te tawh ki bawl bawl hi. Khua hun siat na tawh men ong cim in ah tui lakna zawi teng ong cim aih ciang aa gual zawhna a ki ngah zo nai lo suak hi.

Men cipna mun te ah Pipe khawng tawh kipeh ai ve tua te na ngawn zong a gei teng a cip ciang in ki sia kik zel hi.
by Tg Peter En Lam Suum, Tg Nang Khan Lian, Tg Nang Kim Sang
src:ZINGSOL  Estd. 1994  Lom 15. Hawm 1. February (Tun Kha) 2013.

1 comment: